Witamina A to jedna z wielu witamin, które pełnią ważną rolę w sprawnym działaniu organizmu. To grupa związków organicznych, które należą do grupy retinoidów. Znana jest również jako akseroftolem, retinol, beta-karoten oraz prowitamina A. To witamina, która jest rozpuszczalna w tłuszczach. Produkowana jest w roślinach, gdzie występuje w formie karotenoidów. W organizmie człowieka witamina A magazynowana jest w wątrobie albo tkance tłuszczowej w formie retinolu.
W medycynie znana jest od kilkudziesięciu lat i została opracowana najwcześniej spośród wszystkich witamin. Choć w medycynie znana jest od niedawna, jej brakiem i leczeniem zajmowali się już starożytni Rzymianie, Grecy i Egipcjanie. Dolegliwości związane z jej niedoborem, ze względu na charakterystyczne objawy, określane są jako kurza lub zmierzchowa ślepota. Wcześniej leczono ją za pomocą gotowanej lub surowej wątroby zwierzęcej, ponieważ jest ona jej cennym źródłem. Dzisiaj oprócz jej zawartości w produktach spożywczych, dostępne są także suplementy diety.
Co warto wiedzieć o witaminie A?
Witamina A to związki chemiczne należące do grupy karotenoidów. Stanowią podstawowy składnik odżywczy, który jest rozpuszczalny w tłuszczach. Podstawą tego związku jest retinol, który stanowi też zamienne jej określenie. Związek ma aż 40 atomów węgla. To grupa związków nienasyconych, czemu zawdzięcza swoje zabarwienie. W komórkach roślinnych witamina A magazynowana jest w chloroplastach, które pochłaniają energię oraz chronią przed nadmiarem promieniowania słonecznego. Pierwsze informacje o witaminie A pochodzą z 1931 roku. Od 1947 witamina A wytwarzana jest w skali przemysłowej. W jakich produktach należy jej szukać? Najwięcej znajduje się jej w warzywach takich jak: marchew, szpinak i dynia. Jest dostępna jako prowitamina, która dalej metabolizowana jest w retinol, a następnie odkładana w wątrobie. W źródłach zwierzęcych występuje w formie retinoidu w produktach takich jak: mleko, tran, wątroba, jajka. Ile wynosi dzienne zapotrzebowanie na witaminę A? Dla dorosłego mężczyzny wynosi około 900 µg każdego dnia.
Jak jest rola witaminy A w organizmie?
Witamina A jest niezwykle ważna dla prawidłowego widzenia. Bierze również udział w procesach odpornościowych, podziałach komórkowych oraz syntezie hormonów steroidowych. Poprawia kondycję skóry, włosów oraz paznokci. Pomaga w leczeniu wielu chorób dermatologicznych, szczególnie trądziku. Wpływa na płodność oraz rozwój embrionalny. Pobudza gojenie się ran, a także stymuluje szpik kostny do produkowania czerwonych krwinek. Rozpuszcza się w tłuszczach i może być magazynowana w tkankach, dlatego rzadko pojawiają się jej niedobory. Przeciwnie wygląda jednak sytuacja z nadmiarem witaminy A, co może być groźne dla organizmu. Warto tutaj podkreślić, że prawidłowa ilość witaminy A ma kluczowe znaczenie dla odporności organizmu. Jest również znaczącym składnikiem wpływającym na wzrok. Wpływa na prawidłowy wzrost tkanki nabłonkowej oraz innych komórek organizmu, a także zwiększa zdolność regeneracyjną komórek. Podkreśla się jej działanie przeciwnowotworowe. Może istotnie zmniejszać ryzyko lub hamować rozwój raka jelita grubego, płuc, piersi i stercza. Badania wskazują, że wspiera układ immunologiczny, a także zabezpiecza nabłonek układu oddechowego przed szkodliwym wpływem drobnoustrojów. Chroni przed zakażeniami, a także wspiera niszczenie bakterii i wirusów. Odgrywa istotną rolę w utrzymaniu dobrej kondycji skóry, włosów i paznokci. Stymuluje gojenie ran, bierze udział w działaniu błon komórkowych. Pobudza komórki szpiku kostnego do produkcji czerwonych krwinek. Wpływa także na potencję u mężczyzn.
Jakie są objawy niedoboru i nadmiaru witaminy A?
Warto również zdawać sobie sprawę, jakie objawy sugerują niedobory witaminy A. Organizm zawsze znacząco reaguje na wszystkie nieprawidłowości. Przede wszystkim pojawia się tzw. ślepota zmierzchowa, która wywołana jest przez nieprawidłowy cykl widzenia oraz brak właściwej regeneracji układu rodopsyna (purpura wzrokowa) –retinal. Co więcej, dochodzi do pogorszenia pracy układu odpornościowego, a także nieprawidłowości w rozwoju fizycznym. Równie szkodliwy jest nadmiar witaminy A, który powoduje hiperwitaminozę. Po pierwsze mogą występować zaburzenia świadomości i widzenia. Po drugie senność i bóle głowy. Towarzyszyć im mogą także wymioty, jak i żółte zabarwienie skóry. Objawy mogą jednak występować również w przypadku innych dolegliwości zdrowotnych, dlatego wskazana jest wizyta u specjalisty, który zdiagnozuje problem. Oprócz wywiadu konieczne są przede wszystkim badania laboratoryjne. Przedłużający się, wysoki poziom witaminy A w organizmie prowadzi do szeregu, poważnych problemów zdrowotnych, w tym np. uszkodzenia wątroby, co prowadzi do bezpośredniego zagrożenia życia. Na szczęście zarówno z niedoborem, jak i nadmiarem witaminy A można sobie skutecznie radzić. W pierwszym wypadku konieczna jest zmiana diety oraz wprowadzenie suplementacji. W drugim również modyfikacja spożywanych produktów.
